Şap elə bilir şupdadır

     İnsanlar uzun illər boyu bu suallara cavab axtarıblar: Toyuq əvvəl yaranıb, yoxsa yumurta? Stəkan yarıya qədər doludur, yoxsa yarıya qədər boş? Toyuq yolu niyə keçdi? və s. Ayrı-ayrı vaxtlarda bu sualların hər birinə cavab tapdığıma baxmayaraq, bu cavabların insan həyatı üçün bir qram da əhəmiyyət daşımadığı qənaətinə gəlmişəm. İndicə hamısını ətraflı izah edəcəm.

 

 

     Elə birinci sualdan başlayaq. Toyuq yoxsa yumurta? Cavab verirəm: yumurta. İzahı əslində çox sadədi, kiçik bir məntiqi priyom. Təkamül nöqteyi-nəzərindən, yumurta bir nəsilartırma vasitəsi olaraq toyuq və ümumiyyətlə, quşlardan çox-çox əvvəl yaranıb. Bunu sürünənlərdə (məsələn, ilan) də müşahidə etmək olar, hətta dinozaurların da yumurta qoymaqla çoxaldığı insan övladına sirr deyil. Yox, əgər söhbət məhz toyuq yumurtasından gedirsə, o da ilk dəfə bir toyuğun qarnında formalaşan yumurtaya deyilir və aydın məsələdir ki.. toyuqdan sonra yaranıb. Bəs ilk toyuq necə yaranıb? Hər halda dinozaur yumurtasından çıxmayıb, amma yumurta ilə çoxalan heyvanların təkamülü nəticəsində uzun illər ərzində formalaşıb. Və toyuqlar inkişaf etdikcə, yumurtaları da özlərinə uyğun dəyişib, inkişaf edib.

     Yarıya qədər su olan stəkan - yarıya qədər doludur, yoxsa yarıya qədər boş? Daha bir kvadrat sual, az qala pessimist və optimistlərə bu stəkanla diaqnoz qoyub yola salırlar işlərinin dalıyca. Cavab verirəm: bu, stəkanın əvvəlki vəziyyətindən asılıdır. Yəni, stəkan əvvəl dolu idisə, indi yarıya qədər boşalıb və ya əksinə. Bu misaldan alınacaq dərs ondan ibarətdir ki, hansısa situasiyanı qiymətləndirərkən əvvəlki vəziyyəti və indiki hala gətirib çıxaran səbəbləri də nəzərə almaq lazımdı. Məşhurlardan biri demişkən, hər hansı problemdən çıxış yolu elə giriş yerindədir. 

     Və sonuncu sualımız. Psixologiyada uzun illər məhək daşı olan, hətta filosofları da əsrlər boyu narahat edən o məşhur sual: Toyuq yolu niyə keçdi? Heç dəxli var?! Keçdi, lap əcəb elədi, hələ üstəlik qarnında dinozaur yumurtasını da yolun o biri tərəfinə keçirdi, başqa? Bəlkə o keçdiyi elə demoktratiya yolu imiş, xəbərimiz yox?! Bəlkə bizim bu toyuq yolu keçib gedirmiş eşşəklərin (ABŞ-da Demoktratlar Partiyasının simvoludur) yanına?! Qısası, belə lazımsız işlərə və suala görə beyin hüceyrələrinin ömrünü qısaltmağa dəyməz. 

     İndi daha aşikar göründüyü kimi, bu sərsəm suallar həyatımızın axınını dəyişəcək bir qüdrətdə deyillər və dərhal istifadədən çıxarılması şiddətlə tövsiyə olunur.

P.S. Uzun illər sürən gərgin araşdırmalardan sonra nəhayət ki, alimlər bu yaxınlarda daha bir sualın cavabını tapa biliblər: Həyat nədir?

Bu barədəysə bir qədər sonra.